BIZI txorierri

1886an Bilbo auzoko Begoña, Derio, Zamudio eta Lezamako aurreliza lotzeko trenbidea eraikitzeko lehen urratsak eman ziren. Hasieran geltokiak Bilbo, Begoña (geralekua), Artxanda (geralekua), Derio, Zamudio (geralekua) eta Lezama izango ziren. Ikusten den moduan, trenbidearen ibilbidea eragozpentsua zen.
1894an Begoñatik Lezamarako bidea hasi zen zerbitzuan. Hurrengo urtean Bilbotik Begoñarako zatia martxan jarri zen.
Zoritxarrez, trenbide osoa inauguratu eta egun gutxira istripu larri batek gertaera haren poza ilundu zuen. 1895eko uztailaren 7an, goizeko zortzi t’erdietan, “Lezama” lokomotorak bultzatutako hiru bidaiari-kotxe eta furgoi bati, San Rokeko harrobietan 18 tona harriz zamaturiko hiru bagoi gehiago lotu zitzaizkioz. Tren hartan 34 pertsona zihoazen, Bilbora haien baratzetako produktuak saltzera jaisten ziren baserritarrak, gehienak.

Zurbarango tunela igaro ondoren, Galtzadetako geltokitik hurbil zeudela, makinaria, ibilbideak azken zatian zuen aldapa handia zela eta, trena gobernatu ezinik zebilela konturatu zen . Handik gutxira trena bidetik irten zen eta hiru metroko altuerako erreten batetik jaitsi zen. Lehen klaseko kotxea atzeko furgoiaren azpian geratu zen eta gainerakoak gurpilak behekoz gora.
Balantze larria: 13 hildako eta 18 zauritu izan zen.
Zurbarango istripu larriak, Artxanda mendiaren muga gainditzeko hain ibilbide gogorra aukeratzearen hutsa nabarmen utzi zuen. Egoera delikatu horren aurrean, Bilbotik Lezamarako trenaren Konpaniak, Artxandako aldapa gogorrak ekiditzeko ibilbide berria egitea erabaki zuen.
1902an La Olako ingurabidea egiteko baimena eman zen. Galtzadetatik abiatuz, Ciudad Jardin eta La Olatik igaroz, Larrondoko geralekuarekin, Bilbo-Lezama arteko ibilbide berria izango zen. Lutxanatik Mungiarako trenbidearekin Sondikan lotzeko bideska bat ezartzen zen.

En 1886 se dan los primeros pasos para la construcción de un ferrocarril que una Bilbao con las vecinas anteiglesias de Begoña, Derio, Zamudio y Lezama. Las paradas de la futura línea serían: Bilbao, Begoña (apeadero), Artxanda (apeadero), Derio, Zamudio (apeadero) y Lezama. Como se puede comprobar el trazado era dificultoso por el desnivel.
En 1894 entró en servicio el tramo de Begoña a Lezama. Al año siguiente se puso en marcha el tramo restante: de Bilbao a Begoña.
Desgraciadamente, a pocos días de la inauguración de la línea completa la alegría se vio ensombrecida por un triste accidente: a las ocho y media de la mañana del día 7 de julio de 1895 en las canteras de San Roque se incorporaron tres vagones cargados con 18 toneladas de piedras a los tres que ya arrastraba la locomotora “Lezama”, que estaba formado por un furgón y tres vagones de pasajeros, en los que iban 34 pasajeros, la mayoría baserritarras que bajaban a Bilbao a vender los productos de sus huertos.

Después de pasar el tunel de Artxanda, cuando llegaba a las Calzadas de Mallona, el maquinista se dio cuenta que no controlaba el tren en la cuesta del último tramo. En poco tiempo el tren se salió de la vía cayendo en una zanja de 3 metros de altura. Un vagón de primera quedó debajo de la locomotora. El balance fue terrible: 13 muertos y 18 heridos.
Después del terrible accidente quedó claro el error que suponía incluir en el trazado tanto desnivel para superar la pendiente de Artxanda. Como consecuencia de esta situación, la Compañía del tren de Bilbao a Lezama decidío diseñar un nuevo trazado para la vía.
En 1902 se aprobó la variante de La Ola. El nuevo trazado saliendo de las Calzadas pasaría por Ciudad Jardín y La Ola, con una estación en Larrondo. También se contemplaba que en Sondika se uniera con la variante que enlazaría Lutxana con Munguia.

Hainbat proiektu aurrera ateratzen ari dira aspaldi honetan, Txorierriko korredorea, aireporturako trenbide barria, abiadura handiko trena, etab. Horretarako dirua eta denbora soberan omen dago, baina Txorierri zeharkatuko duen bidegorria proiektuen artean badago ere, atzeratu baino ez da egiten, bitartean mendiak gero eta zulatuago geratzen dabiltzalarik.

Bidegorria ezinbestekotzat jotzen dugu, bailarako jendea, eta kanpotik datozenak, inguruaz gozatzeko aukera izan dezaten.
Bidegorriaren ibilbidea, hasiera baten, eta Aldundiaren proiektuaren arabera, Txorierri zeharkatzen duen N-637 errepidearen bazterretik joango litzateke, baina 2010eko apirilean burututako Lezamako obretan, non espaloi barria eraiki eta bidea txukundu duten, ez dago bidegorriaren arrastorik ere. Are gehiago, bazterbide txiki bat ere ez dute utzi.


Gure ustez, bidegorria jende askok erabiliko luke. Paseo bat emoteko, lanera joateko, Derioko institutuan ikasten duten gazte txorierritarrok bertara joateko, etab.

Larrabetzun hasita, Lezamarako espaloiaren zati bat (metro bat inguru zentzu bakoitzean) gorriz pintatu ezkero, nahikoa izango litzateke jendeak inolako arazorik gabe lehenengo kilometroak egin ahal izateko:

Artebakarran horrelako irtenbidea topatzen dugu:

Arazoa zera da: espaloia Lezamaraino ez dala heltzen, eta Lezaman bertan egindakoaz gauza bera esan genezake:

Errepideak bardin jarraitzen du: espaloia dagoen zatitan, bidebazterrik ez, zati batzutan bidebazter txukuna topatzen dugu, eta segiduan zikinkeriz beteta ala zuzenean desagertzen da…

Zati hau Lezamako Gurutzea eta Zamudioko gasolindegiaren artean dago, bertan bidebazter zabala baina zikina topatzen dugularik:

Adibide moduan, Gamizen aprobetxatutako bidebazterra ikus dezakegu, gorriz pintatu eta ondo garbituta mantendu ezkero, horrelako bidegorri bat geratzen da:

Zamudiora helduta, bidegorria industrialdeetatik jarraitzea irtenbide interesgarria izango litzateke: Torrelarragoiti, Pinoa, Ugaldeguren I-II-III, Elotxelerri, Sondikaraino, elkar lotuta daude, errepide zabalak eta lasaiak dituzte, asteburuetan batez ere. Hauxe da Ugaldegurengo zati bat. Oso errepide zabala, espaloia eta guzti. Ikusten dan muduan, bizikletentzako zati bat ipini ezkero, oraindik ere, lekua soberan geratzen da beste ibilgailuentzako:

Errepidearen beste aldetik ere, hau da, Parke Teknologikoa zeharkatuta eta Seminarioraino, beste bidegorri bat egin daiteke.

Adibideekin jarraituz, Bizkaiko beste puntu batean, Foruan, Gernika ondoan, horrelako bidegorri bat ikusten dugu. Metro bat zentzu bakoitzean nahikoa da bizikletaz paseo lasai bat emateko:

Zornotzan, aldiz, modu arraro xamarra bilatu dute herri barruan bidegorri bat jartzeko:

– Done Jakue bidearen alternatiba

Baina tunelera heltzean, ezusteko handia hartzen dugu. Geltoki zaharra korta moduan erabilita, tunelaren sarrera harrizko hesi batek itxita, animaliek ura edan dezaten aprobetxatu egin dute.
Tunela nahiko egoera onean dago barrutik.

Sondika aldetik sartuta, erdia baino gehiago egiteko aukera izan genuen egun batean. Apur bat garbitu ezkero, pasabide ederra izango litzateke Bilbo eta Sondika elkar lotzeko, aintzineko trenak egiten zuen legez.

Behin tunela paseta, metro batzutan bidezidor estu batetik igarota,

pista zabal eta eder bat topatzen dugu, kilometro pare bat inolako eragozpenik gabe egiteko modukoak. Bertoko baserrietara ura eramateko eraikitako ur depositoen mantenimendurako, bide zaharra aprobetxatuz, pista ezin hobeto ikusten dugu, zati hau ikutu ere ez da egin behar:

San Roke bidea errepidea zehartzatzen dugunean, bapatean trenbide zaharraren itxura guztiz aldatzen da. Hasieran bidezidor estu batetik sartzen gara,

jarraian, uraren eraginez bidea lokaztu eta ureztatutako zati batzuetatik pasatzen gara, bertotik ibiltzen diren pertsonek alboko bideak “zabaldu” behar izan dituztelarik,